W ramach obchodów 45. rocznicy wydarzeń Czerwca ‘76 Instytut Pamięci Narodowej Oddział we Wrocławiu zorganizował  wystawę „Tu rodziła się opozycja”, która poświęcona jest genezie opozycji przedsierpniowej na Dolnym Śląsku.

Uroczyste otwarcie wystawy odbyło się 2 lipca przed Dworcem Głównym PKP. W otwarciu wziął udział przewodniczący dolnośląskiej “Solidarności” Kazimierz Kimso, wicewojewoda Jarosław Kresa, naczelnik IPN Katarzyna Pawlak-Weiss, duszpasterz kolejarzy ks. Jan Kleszcz, dyr. Tadeusz Szulc, przedstawiciele kolei, wojska i oświaty.

Z poszczególnych plansz dowiemy się m.in. o wydarzeniach Czerwca ’76, o powstaniu Komitetu Obrony Robotników, działalności Klubu Inteligencji Katolickiej czy Studenckim Komitecie Solidarności.

Niewiele osób wie, że protesty wywołane w Czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku dotarły również na Dolny Śląsk, w tym, do Wrocławia i kilku miast w naszym regionie.

We Wrocławiu pracę przerwano w 4 zakładach. Największy strajk miał miejsce w „PZL-Hydral”, w którym uczestniczyły 1224 osoby na około 6,5 tys. zatrudnionych, w „Pilmecie” do pracy nie przystąpiły 342 osoby na 1862 zatrudnionych, w „Aspie” zatrudniającej 2661 osób, do pracy nie przystąpiło 398. Najsłabszy był strajk w „Polarze”, w którym uczestniczyło zaledwie 113 osób na około 2690 zatrudnionych.

W województwie wałbrzyskim pracę przerwano w 7 zakładach: w Świdnickiej Fabryce Urządzeń Przemysłowych, w Fabryce Urządzeń Klimatyczno-Wentylacyjnych „Klimator” w Świebodzicach, w Zakładach Wytwórczych Aparatury Technicznej „Mera-Rafa” w Świebodzicach, w Zakładach Przemysłu Bawełnianego w Głuszycy, w Dolnośląskiej Fabryce Lin i Sznurów Technicznych „Defalin” w Świebodzicach, w Zakładach Górniczo-Hutniczych w Szklarach (k. Ząbkowic Śląskich) i w Zakładach Przemysłu Lniarskiego „Silena” w Świebodzicach.

W województwie legnickim największy strajk wybuchł w zakładach „Elpo”, w oddziałach w Legnicy i Lubinie, w legnickiej „Milanie” i w kopalni „Polkowice”.

Ostatecznie rząd wycofał się z podwyżek. Najaktywniejszych uczestników protestów  zwolniono z pracy. Wielu zostało pobitych i rannych. W odpowiedzi na strajki władze państwowe organizowały w całej Polsce wiece potępiające „warchołów”.

Na Dolnym Śląsku – mimo dość spokojnego przebiegu akcji strajkowej – najbardziej aktywnych jej uczestników wyrzucono z pracy. Do końca czerwca 1976 r. zwolnionych zostało: 17 osób w „Pilmecie”, 27 w „Hydaralu”, 17 w „Aspie”, 11 w „Polarze”, 35 w Świdnickiej Fabryce Urządzeń Przemysłowych, 10 w „Kolimatorze”, 2 w „Piaście”, 32 w „Elpo” i 12 w Polkowicach.

Regionalnej odsłonie wystawy towarzyszyć będzie prezentacja elektrowozu EP05-22, który – ciągnąc skład pociągu ekspresowego „Opolanin” – został zatrzymany 25 czerwca 1976 r. przez strajkujących pracowników Ursusa. Po odpięciu wagonów lokomotywa została zepchnięta przez protestujących z torów, a szyny rozkręcone. Wydarzenie zostało bogato zilustrowane przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Fotografie te zostaną zaprezentowane podczas planowanej ekspozycji.

Pociąg „Opolanin” relacji Opole–Warszawa ok. godz. 9:30 miał dojechać do Warszawy Centralnej, ale już tam nie dotarł. Zakończył bieg w Ursusie, a jego pasażerowie znaleźli się centrum ursuskich protestów. Informacja o strajku – mimo przemilczenia jej przez rządowe media – rozprzestrzeniła się po kraju. Słynny elektrowóz – po zakończeniu służby na PKP – został przekazany Klubowi Sympatyków Kolei we Wrocławiu. Dzięki pracy i zaangażowaniu członków Klubu oraz wsparciu finansowemu Oddziału IPN we Wrocławiu, lokomotywa została poddana renowacji i stanowi teraz część przygotowanej przez Oddział IPN we Wrocławiu regionalnej wystawy „Tu rodziła się opozycja”. Odnowiony elektrowóz będzie można zobaczyć na peronie 2 Dworca PKP Wrocław Główny już od 2 lipca, bezpośrednio po otwarciu wystawy przed Dworcem Głównym PKP.

Wystawa „Tu rodziła się opozycja” jest projektem ogólnopolskim. Jej uroczyste otwarcia będą miały miejsce równocześnie w wielu miastach na terenie całego kraju w dniu 2 lipca br. Natomiast obchody Czerwca ‘76 rozpoczęły się już 24 czerwca w Ursusie, gdzie miała miejsce premiera przygotowanej wystawy.

jw/IPN

foto Janusz Wolniak